Στο παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί μια πρώτη ανάλυση επί των συγκεκριμένων θεμάτων που η εξήγηση τους προκύπτει από την πραγματική αιτία της πτώσης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, και να κατανοήσουμε το πνεύμα της εποχής εκείνης το τι είχε προηγηθεί σε θρησκευτικό και πολιτικό επίπεδο αλλά και ποιες ιδιαίτερες καταστάσεις προέκυψαν, ώστε ο καλοπροαίρετος αναγνώστης να δει την πραγματικότητα αλλά και να εξάγει χρήσιμα συμπεράσματα και ομοιότητες με την σημερινή κατάσταση του Έθνους. Υπογραμμίζεται ρητά ότι το παρόν άρθρο δεν επιχειρεί να μεταπείσει τους απανταχού φανατικούς αρχαιόπληκτους, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν κατανοούν της πνευματικές παραμέτρους στις θρησκευτικές-κοινωνικές συζητήσεις αφού εξετάζουν όλα τα δεδομένα μόνο υπό το πρίσμα του “Εθνικού” και της “Φυλής”-πρίσμα το οποίο δεν είναι δυνατόν να εξηγήσει θρησκευτικές επιλογές. Το παρόν άρθρο επιχειρεί να βάλει ένα λιθαράκι στην ιστορική έρευνα του Έλληνα Ορθόδοξου Χριστιανού και να παρακινήσει αυτόν σε περαιτέρω μελέτη του θέματος καθώς η υπόθεση χιλιόχρονη αυτοκρατορία του Βυζαντίου έκαιγε καίει και θα καίει τους ανθέλληνες και αντίχριστους απανταχού της γης.
Όποιος έχει διαβάσει τα χρονικά της άλωσης από τους συγγραφείς που ζήσανε τα γεγονότα αυτά ή που κάνανε σοβαρή έρευνα και συγκεκριμένα: Γεώργιος Φραντζής, Κριτόβουλος, Γ.Δολφίνος, Πούσκουλος Λεονάρδος, Χ.Ρικέριος, καταλήγει σε ένα ασφαλής συμπέρασμα: Η πόλη δεν αλώθηκε από τους Τούρκους αλλά ήταν μια ετοιμόρροπη αυτοκρατορία εδώ και αιώνες. Πολλοί ιστορικοί εστιάζουν σε αυτό το γεγονός καταλήγοντας ότι πραγματική αιτία της πτώσης του Βυζαντίου είναι η διαφθορά και η αποδόμηση του κοινωνικού του ιστού με τους Έλληνες να μην νοιάζονται για το μέλλον της πατρίδας. Αυτές οι μελέτες είναι σεβαστές αλλά όχι αξιόπιστες γιατί ξεχνούν να μας εξηγήσουν ένα πράγμα: Για ποιο λόγο έφτασε σε αυτό το σημείο διαφθοράς και γιατί ο λαός κατάληξε να δίνει βάρος σε δευτερεύοντα,γι' αυτούς, ζητήματα; Στο παρόν άρθρο εξετάζεται η άποψη ότι το Βυζάντιο κατάληξε σε αυτή την διαφθορά, αλώθηκε και έπεσε από την εσωτερική μακροχρόνια διαμάχη Ενωτικών-Ανθενωτικών.
Όμως το συμπέρασμα αυτό συνήθως οδηγεί τους σύγχρονους αρχαιόπληκτους σε κατάκριση της στάσης των ανθενωτικών και όχι στο ποιος είχε δίκιο και γιατί, πράγμα το οποίο θα μπορούσε να εξηγήσει πολλά πράγματα ακόμα και στην σημερινή εποχή. Αλλά για να πάρουμε τα πράγματα με σωστή σειρά ας ξεκινήσουμε την έρευνα μας από την πολιορκία της πόλης και τα όσα εξελισσόταν εκεί.
Οι δύο κύριοι υπερασπιστές της πόλης ο στρατηγός Ιουστινιάνης ο οποίος ήταν και ο ήρωας της πολιορκίας και ο Δούκας Νοταράς, είχανε φέρει σε απελπισία τον Μωάμεθ ο οποίος σκεφτόταν να τα παρατήσει και να φύγει:
"Δείλιασε και ταράχτηκε και ο ίδιος ο Σουλτάνος. Έκανε μαύρους λογισμούς. Το ίδιο και οι σύμβουλοί του(....) Ακόμη πικραίνονταν επειδή έβλεπαν ότι δεν είχαν καταφέρει τίποτα τόσες μέρες που μας πολεμούσε. Συνεχώς γκρεμίζονταν οι σκάλες που τοποθετούσαν στα τείχη με διάφορα κόλπα και πολύ αγώνα. Όλες οι προσπάθειες τους αποκρούονταν και οι νεκροί τους ήταν αμέτρητοι.
Άρχισαν πια να δειλιάζουν οι Τούρκοι που αγωνίζονταν στα τείχη"
Είπε ο Αλί πασάς στον σουλτάνο: "Εγώ είχα αντιληφθεί τι θα γινόταν και σου το είχα πει πολλές φορές απ' την αρχή αλλά δεν μ' άκουσες. Αν και εσύ το εγκρίνεις είμαι της γνώμης ότι για να μην πάθουμε τίποτα χειρότερο,πρέπει να διατάξεις να φύγουμε από δω τώρα". Κόντεψε να πεθάνει από θλίψη και ντροπή όταν άκουσε τα λόγια αυτά ο σουλτάνος(...) Επειδή κυριάρχησε η γνώμη του Σογάν πασά λυπήθηκε και ντράπηκε ο Αλί πασάς. Τυφλωμένος από το φθόνο που αισθανόταν, έψαχνε να βρει οτιδήποτε για να οδηγήσει την επίθεση σε αποτυχία. Μυστικά πληροφόρησε τον αυτοκράτορα για όλα τα γενόμενα και του 'δωσε τη συμβουλή να μην φοβάται,γιατί η τύχη είναι άστατη πολλές φορές στους πολέμους. Τον ειδοποίησε επίσης να κρατάει σε επιφυλακή τον στρατό του.” Γ.Φραντζή
Είχανε δειλιάσει οι Τούρκοι και ετοιμαζόντουσαν να φύγουν λοιπόν όπως συμφωνούν όλοι όσοι ζήσανε την άλωση. Σε αυτό έπαιξε ρόλο και ένα άλλο γεγονός:
"Υπήρχε και ένας τρίτος λόγος που έκανε τους εχθρούς να φοβηθούν. Ήταν το φαινόμενο που αντίκρισαν στον ουρανό. Από ψηλά κατέβαινε ένα εξαιρετικά λαμπρό φως,που σκέπαζε την πόλη την νύχτα. Οι Τούρκοι στην αρχή είπανε ότι ο Θεός οργίστηκε με τους Χριστιανούς. Ήθελε να τους κάψει και να τους στείλει σκλάβους στα χέρια τους. Βλέποντας όμως να γκρεμίζονται συνεχώς οι σκάλες από τα τείχη και πως δεν μπορούσαν να νικήσουν,όσα τεχνάσματα και αν έκαναν,άρχισαν να αλλάζουν άποψη για το περίεργο φως.(...)ΤΟΥΣ ΠΕΡΑΣΕ Η ΣΚΕΨΗ ΝΑ ΣΥΚΩΘΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΦΥΓΟΥΝ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΜΕΡΑ ΛΥΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ. ΕΙΔΑΝ ΟΜΩΣ ΠΑΛΙ ΤΟ ΦΩΣ ΝΑ ΚΑΤΕΒΑΊΝΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ΤΟ ΙΔΙΟ ΒΡΑΔΥ ΠΟΥ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΝ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΧΩΡΙΣΟΥΝ.ΤΗΝ ΦΟΡΑ ΟΜΩΣ ΑΥΤΗ ΤΟ ΦΩΣ ΔΕΝ "ΚΑΘΙΣΕ" ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ. ΕΦΥΓΕ ΑΜΕΣΩΣ ΚΑΙ ΣΚΟΡΠΙΣΤΙΚΕ ΜΑΚΡΙΑ. Ο σουλτάνος και οι σύμβουλοι του χάρηκαν ιδιαίτερα βλέποντας το φαινόμενο και άρχισαν να λένε: "να που τους εγκατέλειψε πια ο Θεός" Γ.Φραντζή
Συνεπώς βλέπουμε ότι η πόλη ενδεχομένως να μην έπεφτε η δεν θα έπεφτε τότε και με αυτό τον τρόπο. Οι υπερασπιστές τις πολεμούσαν γενναία απογοητεύοντας τους Τούρκους. Ο Αλί πασάς υπόσκαπτε τον σουλτάνο και ο Θεός έδινε σημάδι ότι βοηθάει την πόλη. Όλα αυτά άλλαξαν σε “μια” νύχτα και την επόμενη μέρα η πόλη έπεσε. Τι έγινε λοιπόν; Τι άλλαξε; Γιατί εκείνη την νύχτα ο Θεός έδειξε ότι δεν θα βοηθήσει πια την πόλη; Γιατί οι υπερασπιστές της και ιδίως ο Ιουστινιάνης δείλιασαν; Για να εξηγηθεί αυτό πρέπει να κάνουμε μια μικρή ιστορική αναδρομή στα γεγονότα προ της άλωσης ώστε να μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε το γιατί κατάληξε έτσι το πράγμα.
Όλα ξεκίνησαν από την άθλια 4η σταυροφορία που ενώ ξεκίνησε για να ελευθερώσει την Ιερουσαλήμ από τους αλλόπιστους κατέληξε να καταλάβει την...Κωνσταντινούπολη! Η Δ' Σταυροφορία ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Πάπα Ινοκέντιου Γ' το 1201 και ολοκληρώθηκε στις12 Απριλίου 1204, με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης και την προσωρινή κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι σταυροφόροι κατέλαβαν την Πόλη και τη λεηλάτησαν με τον πιο άγριο τρόπο. Δε σεβάστηκαν ούτε τις εκκλησίες, ακόμα και την Αγία Σοφία λεηλάτησαν, ενώ πλήθος μνημείων και αγαλμάτων μεταφέρθηκαν στη Δύση, πολλά από τα οποία βρίσκονται ως σήμερα ακόμα εκεί:
“Οι σταυροφόροι εγκαθίδρυσαν λατίνο αυτοκράτορα και λατίνο πατριάρχη, ανέτρεψαν όλη την Βυζαντινή τάξη και διέπραξαν σωρεία από κακουργήματα κάθε μορφής και φύσης. Απ' αυτούς ξεκίνησε η εξόντωση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η Φραγκοκρατία, η Ενετοκρατία και τα έκτροπα που προκάλεσαν λατίνοι κληρικοί και λαϊκοί, είχαν σαν αποτέλεσμα την απέναντι τους δυσαρέσκεια και εχθρότητα των Ελλήνων. Η μαύρη περίοδος της Βασιλίδας από τους Φράγκους (1204-1261) δημιούργησε μέγιστο και αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ Ελλήνων και Δυτικών,ακριβώς επειδή οι Σταυροφόροι της 4ης σταυροφορίας συμπεριφέρθηκαν στους Έλληνες σαν βάρβαροι καταπιεστές και δήμιοι.” Ι.Α.Μελισσείδη
Τώρα θα πρέπει να εξετάσουμε και μια άλλη παράμετρος της εποχής εκείνης(της άλωσης της Κωνσταντινούπολης) η οποία είναι η περιβόητη σύνοδος της Φλωρεντίας:
“Η σύνοδος της Φλωρεντίας είχε τελειώσει και η ένωση των Ορθόδοξων Εκκλησιών με την Καθολική Εκκλησία είχε επιτευχθεί επί αυτοκράτορος των Ρωμαίων Ιωάννου του Παλαιολόγου και του Πάπα Ρώμης Ευγένιου Δ'.” (Τόμος ένωσης Φλωρεντίας, 6 Ιουλίου 1439)
Πώς είχε όμως επιτευχθεί αυτή η “ένωση” που όχι μόνο δεν ήταν πραγματική αλλά μόνο συμφορές έφερε και η απόπειρα για αυτήν; Η απόπειρα αυτή ξεκίνησε πολύ παλαιότερα σαν απόπειρα του Πάπα να επιβληθεί στην Ορθοδοξία όμως οι προσπάθειες του εντάθηκαν το 1438 στην Φερράρα στην οποία το μόνο που επιτεύχθηκε είναι η μεταφορά της συνόδου στην...Φλωρεντία!
“ Στην Πόλη (Κωνσταντινούπολη) κυκλοφορούσε η προ τριακονταετίας πρόρηση του Δημητρίου Χρυσολωρά: "Ο έβδομος Παλαιολόγος μέλλει να τελέσει την ένωσιν των εκκλησιών επί βλάβη των Χριστιανών ". Όσον αφορά στον απόπλου και την άφιξη στην Ενετίαν, την 27η Νοεμβρίου 1437, αναφέρεται ότι απέπλευσε ο μικρός στολίσκος των τριήρων ταλαιπωρημένος και αποδεκατισμένος (χάθηκαν από την Πανώλη οι δούλοι), ο οποίος κατέπλευσε στην Ενετία την 27η Δεκεμβρίου. Πρίν συναντήσει τον Βασιλιά, ο Πατριάρχης, τον οποίον συνόδευσε ο Δούκας της Βενετίας: "Επισκέφθη το ναό του Αγίου Μάρκου και εθεάσατο εν άκρα συγκινήσει πάντα τα ιερά κειμήλια και τας αποστράπτουσας χρυσού και πολυτίμων λίθων εικονογραφίας. Ήσαν λάφυρα από της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Ενετών, τα πλείστα εκ της Μονής του Παντοκράτορος των Κομνηνών, ων έφερε και της επιγραφήν". Η περίγραφή συνεχίζεται για την έναρξη της Συνόδου εν Φερράρα. Η τελετή απαιτούσε ασπασμό του ποδιού του Πάπα.”
Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών-επεξήγηση του βιβλίου Π.Καλλίγα-μελέται και λόγοι
“Την στιγμή εκείνη "θλιβερά μαντάτα" κατέφθασαν από την Πόλη. Ο Αμουράτ με 150 χιλιάδες στρατό ετοίμαζε επίθεση. Οι Βυζαντινοί αρχίζαν να αναρρωτιούνται για του πού είναι η βοήθεια που τους υποσχέθηκε ο Πάπας. Ο Αμβρόσιος Τραβερσάρης, ζηλωτής της ένωσης απάντησε "ας ενωθούν οι εκκλησίες και θα σας απελευθερώσουμε". Διαφώνησαν ορισμένοι, έφυγαν και τιμωρήθηκαν όταν πήγαν στην Πόλη. Παρέμειναν κάποιοι διαφωνούντες, τους οποίους άφηναν νηστικούς.”
Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών- επεξήγηση του βιβλίου Π.Καλλίγα-μελέται και λόγοι
Όπως καταλαβαίνουμε από τα συμφραζόμενα οι παπικοί με εκβιαστικά διλήμματα ασκούσαν μια πίεση στους πολιτικούς του Βυζαντίου, που αγωνιούσανε για τον τόπο τους, με σκοπό να αποδεχθεί η Ορθοδοξία πάση θυσία την ένωση με τον Πάπα. Αυτό κατέληξε σε μια ψευτο-ένωση που ποτέ δεν αποδέχθηκε η Ορθόδοξη Εκκλησία αφού δεν ήταν προϊόν επιλογής και πνευματικής συμφωνίας αλλά στυγνού εκβιασμού του Πάπα και των πολιτικών αρχόντων του Βυζαντίου πάνω στην Ορθοδοξία:
“Οι αρχιερείς ευθέως από των τριηρών αποβάντες και οι της Κωνσταντινουπόλεως κατά το σύνηθες ησπάζοντο αυτούς,ερωτώντες πως τα ημέτερα;πώς τα της συνόδου; ή άρα ετύχωμεν την νικώσαν; οι δε απεκρίναντο: πεπράκαμεν την πίστιν ημών,αντηλλάξαμεν τη ασεβεία την ευσεβείαν,προδόντες την καθαράν θυσίαν αζυμίται εγεγόναμεν. Ταύτα και άλλα αισχρότερα και ρερυπασμένα λόγια...” Migne, Ε.Π. Τομ. 117, στ 1113κ.ε.-Dukas Mich. “Historia Byzantina”
“Η συντριπτική πλειονότητα των Ορθοδόξων Ελλήνων αντέδρασε με εξαιρετική σφοδρότητα εναντίων της Ένωσης της Φλωρεντίας. Η αντίδραση ήταν τόσο έντονη που ο αυτοκράτορας Ιωάννης Παλαιολόγος φοβήθηκε τη λαϊκή οργή και δεν απετόλμησε να δημοσιεύσει επίσημα τον Τόμο της Ένωσης...” Ι.Α.Μελισσείδη
“...δεν έλαβον προσφοράν αντιδώρου υπολαμβάνοντες βδελυκτήν την εν τη ενωτική λειτουργία τελεσθείσαν θυσίαν.” Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,σ.313
Ηρωική μορφή της ψευδοσυνόδου είναι φυσικά ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός. Άνθρωπος αρετής και σοφίας,θεολόγος με όλη την σημασία της λέξεως ο Άγιος δεν συγκατατέθηκε ούτε στο ελάχιστο στις πιέσεις του αυτοκράτορα,του πατριάρχη και του Πάπα. Αντίθετα καταντρόπιασε τους παπικούς με τις τεκμηριωμένες θεολογικές του θέσεις ξεκινώντας με την προσθήκη του filioque αναγκάζοντας τους να δεχτούν την ανάγνωση των όρων των Οικουμενικών Συνόδων έτσι ώστε να γίνει ξεκάθαρο σε όλο τον κόσμο που παρακολουθούσε την Σύνοδο ότι δεν αναγράφεται πουθενά ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και από τον Υιό. Προτίμησε να πεθάνει από την πείνα ο Άγιος -μιας και ο πάπας δεν τους έδινε να φάνε εκβιάζοντας τους έτσι να υπογράψουν την ένωση-παρά να ενδώσει. Γιαυτό και όταν ο πάπας έμαθε ότι δεν υπέγραψε είπε,''λοιπόν εποιήσαμεν ουδέν''.
Έτσι λοιπόν φτάνουμε στην πολιορκία της Πόλης έχοντας γνώση ότι οι Έλληνες σαν λαός και σαν Ορθόδοξοι χριστιανοί είχαν κατανοήσει πλήρως ότι o Πάπας και οι δυτικοί γενικότερα όχι μόνο δεν πρόκειται να βοηθήσουν ουσιαστικά το Βυζάντιο και την Ορθοδοξία αλλά και ότι απώτερος σκοπός τους είναι να υποδουλώσουν τους Ορθόδοξους Έλληνες με μια σκλαβιά που δεν θα ήταν σωματική μόνο αλλά και ψυχική. Ενώ οι Τούρκοι ζητούσαν εδάφη πλούτη και σκλάβους καθώς και να ικανοποιήσουν τις αρρωστημένες ορέξεις τους στον αντίποδα ο Πάπας ζητούσε παράδοση “ψυχή και σώμα” ώστε να βοηθήσει το Βυζάντιο που είχε περιέλθει σε μια κατάσταση την οποία όπως προείπαμε οι ίδιοι οι δυτικοί και ο Πάπας ήταν υπαίτιοι. Ωστόσο το δίλημμα ήταν σχεδόν θλιβερό αφού αν εξετάσουμε και την περίπτωση που ο Βυζαντινός λαός συναινούσε στα σχέδια του Πάπα και ενωνόταν οι Εκκλησίες,αποδεικνύεται ιστορικά ότι η περιβόητη βοήθεια που θα μπορούσε να προσφέρει εκείνη την περίοδο ήταν ένα απλό τρικ και μία ανύπαρκτη δυνατότητα που την χρησιμοποίησε απλώς σαν διαπραγματευτικό χαρτί για να πιέσει τους Βυζαντινούς:
Την 1η Ιανουαρίου 1442 ο Πάπας Ευγένιος Δ' ζήτησε από τους Δυτικούς ηγεμόνες και κυρίως από τον Βλαδίσλαο της Ουγγαρίας να βοηθήσουν την Κωνσταντινούπολη με όλες τους τις δυνάμεις καθώς και την Ρόδο και την Κύπρο,τα προπύργια της Χριστιανοσύνης όπως τα ονόμαζε. Ο ίδιος ο Πάπας δεν δίσταζε να ζητιανεύει κυριολεκτικά χρήματα από τους δυνατούς ηγεμόνες της Δύσης για τις ανάγκες του πολέμου εναντίων των Τούρκων και κατάφερε να στείλει έναν αξιόλογο Χριστιανικό στόλο στον Ελλήσποντο, το 1444. Στη Βάρνα συγκρούστηκαν με τους Οθωμανούς τα λατινικά σταυροφορικά στρατεύματα τη 10η Νοεμβρίου 1444. Σε εκείνη την μάχη που θεωρείται σαν η τελευταία απόπειρα της Ευρώπης να βοηθήσει το Βυζάντιο, οι Δυτικοί υπέστησαν πανωλεθρία. Οι Σταυροφόροι ηττήθηκαν από τους Τούρκους κατά κράτος και η Κωσταντινούπολη εγκαταλείφθηκε στην τύχη της. - A.A.Vasiliev, “Ιστορία Βυζαντινής αυτοκρατορίας”,Γ'
“Την ίδια εποχή συγκλήθηκε το μεγάλο συμβούλιο στην Βενετία (το λεγόμενο των “Δέκα”)με την συμμετοχή του δόγη Φραγκίσκου Φόσκαρι. Ο δόγης Φόσκαρι ήταν ένας άνθρωπος που όσοι τον γνώριζαν έλεγαν ότι είναι ο πιο συγκροτημένος και σοβαρός άνθρωπος στην Ιταλία από κάθε άποψη. (.......) Αν και ο Αλοΐσιος Λορεντάνο,ο Αντώνιος Διέδος και αρκετοί άλλοι Βενετοί υποστήριξαν ότι θα πληγούν σημαντικά τα συμφέροντα και η ηγεμονία της Βενετίας, αν χαθεί η Κωνσταντινούπολη, δεν μπόρεσαν να κάμψουν αυτό το μίσος και να πείσουν τον δόγη να στείλει βοήθεια στον εμπερίστατο αυτοκράτορα.” Γ.Φραντζή εκδ.Βόννης
Συνεπώς βλέπουμε ξεκάθαρα πια ότι όχι μόνο καμία βοήθεια δεν θα ερχόταν ούτως η άλλως, αλλά πως οι Δυτικοί και κυρίως ο Πάπας ζητούσε τα πάντα, για να διορθώσει μια κατάσταση που ο ίδιος προξένησε και στο κάτω-κάτω δεν μπορούσε να κάνει πλέον τίποτα γι' αυτήν. Ας επιστρέψουμε λοιπόν έχοντας αυτά κατά νου στην πολιορκημένη Κωνσταντινούπολη. Τι γεγονότα συνέβαιναν μέσα από τα τείχη;
1)Οι δύο κύριοι υπερασπιστές της πόλης Δούκας Λουκάς Νοταράς και ο ήρωας της πολιορκίας στρατηγός Ιουστινιάνης, ο οποίος ονομαζόταν από τους υπερασπιστές της πόλης σαν ο Σωτήρας της, ήρθαν σε σφοδρή διαμάχη λίγες μέρες προ της άλωσης:
“Μετά άρχισαν να βρίζονται άσκημα και με βαριές εκφράσεις οι δύο άντρες. Ο Ιουστινιάνης έβριζε και κατηγορούσε τον Νοταρά σαν προδότη της πατρίδας εγωιστή και ανίκανο. Ενώ ο μεγάλος δούκας ανταπαντούσε στον Ιουστινιάνη με παρόμοιες βρισιές.” Γ.Φραντζή
“Η περιγραφή της σκληρής έντασης μεταξύ Ιουστινιάνη και Νοταρά περιγράφεται από τον Δολφίνο, ως εξής:
G.Dolfin:
“O, traditor, et che me tien che adesso non te scanna cum questo pugnal”(Προδότη, δεν ξέρω τι με κρατάει και δε σε σφάζω τώρα με αυτό το ξίφος) Dethier,τομ.ΚΑ',μερ.α',σ.590,Λεονάρδου του Χίου.
Αυτά ήταν τα λόγια του Ιουστινιάνη προς τον Νοταρά και ο Δολφίνος που μας τα μεταφέρει ήταν παρών στο επεισόδιο και έλαβε μέρος στην άμυνα της πόλης” Π.Γρηγορίου.
2)Οι ενωτικοί προσπαθούσαν να επιβάλλουν στον λαό την ένωση με την παπική Εκκλησία:
“Οι ενωτικοί ήταν άνθρωποι ως επί το πλείστον μορφωμένοι, σοβαροί και πατριώτες αλλά είχαν γίνει αντιπαθείς με μια συμπεριφορά ακατάδεχτη. Οι ενωτικοί αποτελούσαν την ανωτέρα τάξη του Βυζαντίου και παρά την μειοψηφία τους επεβάλλοντο με την υποστήριξη των αυτοκρατόρων. Οι ενωτικοί στηριζόμενοι στην πολιτική εξουσία,προβλήθηκαν σαν μια παρέα επιστημονικής ελίτ και δεν είχαν καμία διάθεση να κοιτάξουν προς τα “κάτω” και να πλησιάσουν το λαό του Θεού. Ζούσαν στον δικό τους κόσμο, πιστεύοντας ότι είναι η άρχουσα τάξη που δεν πρέπει να λογοδοτεί σε κανέναν.” Ι.Α.Μελισσείδη-Μαρτυρίες για την άλλωση με παραπομπή στο βιβλίο του Π.Γρηγορίου “Σχέσεις Καθολικών και Ορθοδόξων” σ.552.
“Έδειξαν περιφρόνηση προς το λαϊκό συναίσθημα και προσπάθησαν να επιβληθούν “δια ροπάλου”, σε έναν λαό που δεν ήθελε την ένωση,(...).Ανάμεσα στα λάθη των ενωτικών είναι ότι δεν κατενόησαν πως ένωση δεν σημαίνει υποταγή,και δεν υπελόγισαν ότι η Ελληνική Ανατολή δεν είχε καμία διάθεση τυφλής υποταγής στην Εκκλησία της Ρώμης. Ακόμα όμως κι αν η Ορθόδοξη Ανατολή επιθυμούσε την ένωση με την Καθολική εκκλησία,θα την ήθελε σε σχέση ισότητας.” Ι.Α.Μελισσείδη-Μαρτυρίες για την άλλωση.
3)Οι δυο τελευταίοι αυτοκράτορες του Βυζαντίου είχαν φέρει τον λαό σε εμφύλια διαμάχη. Από την μία ο Ιωάννης Παλαιολόγος υποστήριξε τους “Ενωτικούς” προσδοκώντας ίσως σε αντίστοιχη υποστήριξη από την Δύση, ερχόμενος όμως σε βαθιά κόντρα με το λαϊκό συναίσθημα, και ο μικρότερος του αδερφός και μετέπειτα διάδοχος του Κωσταντίνος, που σαν τραγική φιγούρα και από την πολλή του αγάπη για την πόλη, προσπαθεί να συμβιβάσει τα πράγματα ελπίζοντας σε βοήθεια από τους Δυτικούς και βλέποντας μόνο το πολιτικό και στρατιωτικό κομμάτι της μάχης και όχι το πνευματικό,κάνοντας έτσι το ολέθριο λάθος να δείξει και αυτός εύνοια προς τους ενωτικούς και τον Πάπα με αποτέλεσμα να στρέψει τον λαό της πόλης εναντίον του:
“Ότε πάλιν κατά τα έτη 1365-68 ο Μουράτ προήλασε κατακτητικώς εις την Θράκην,εγγίζων εφάνη εις τον Αυτοκράτορα Ιωάννην Παλαιολόγον το μοιραίον τέλος και ουδέν άλλο έκρινε μέσον σωτηρίας, η την προσφυγήν εις την νομιζομένην παντοδυναμίαν του Πάπα, όπως εξεγείρη την δύσιν εις νέαν σταυροφορίαν. Μεταβάς εις Ρώμην υπέγραψεν εν τω ναώ του αγ. Πνεύματος ενώπιον τεσσάρων Καρδιναλίων ομολογίαν πίστεως ελληνιστή και λατινιστί γεγραμμένην, σύμφωνον προς την Ρωμαϊκήν Εκκλησίαν και επικρεμάσας το αυτοκρατορικόν χρυσόβουλον ενεχείρισεν εις τον Πάπαν Ουρβανόν Ε'.” Π.Καλλίγα-μελέται και λόγοι
“Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Παλαιολόγος αναγόρευσε σε οικουμενικό πατριάρχη τον μητροπολίτη Κυζίκου Μητροφανή, που είχε υπογράψει την Ένωση των Εκκλησιών στη Φλωρεντία και αγωνιζόταν με τους οπαδούς του να επιβάλει την εν λόγω Ένωση στην Ανατολή. Τα πράγματα οξύνθηκαν και άρχισαν δυσάρεστες καταστάσεις,που θα γινόταν ακόμα πιο δυσάρεστες και επικίνδυνες για το Έθνος. Κλήρος και λαός χωρίστηκαν πια στα σοβαρά σε “ενωτικούς” και “ανθενωτικούς”. Η πλειοψηφία των ανθενωτικών ήταν τρομακτική!”Ι.Α.Μελισσείδη
“Συμφώνησε όμως ο αυτοκράτορας(Κωνσταντίνος),έχοντας την ελπίδα ότι ο Πάπας θα μας βοηθήσει σε περίπτωση ανάγκης, να μνημονεύεται το όνομα του Πάπα και όσοι το επιθυμούν ας το πράττουν στο ναό της Αγίας Σοφίας την ώρα των ακολουθιών. Για τους υπόλοιπους ναούς και μονές της πόλης το θέμα αφέθηκε στην ελεύθερη κρίση του καθενός.” Γ.Φραντζή
“Κατά τα φαινόμενα ο αυτοκράτορας Κωσταντίνος δεν αναγνώρισε τον Αθανάσιο Β' σαν Πατριάρχη Κωσταντινουπόλεως, (....).Η Δυτική Εκκλησία τον πίεζε για το θέμα της ένωσης..” Ι.Α.Μελισσείδη
Εδώ ο καλοπροαίρετος ερευνητής μπορεί αν κάνει μια ειλικρινή ανάλυση των γεγονότων να βρει την πραγματική αιτία της διαφθοράς του Βυζαντίου που οδήγησε και στην τελική πτώση του. Φαίνεται καθαρά πως η πραγματική αιτία ήταν οι Δυτικοί, ο Πάπας και η επιδίωξη τους να προσαρτήσουν την Ορθόδοξη Ελλάδα σε μια υποτέλεια σωματική και πνευματική. Η επίθεση που δέχθηκε η Βυζαντινή αυτοκρατορία από τους, “πολιτισμένους” Δυτικούς και τον “αλάθητο” Πάπα μέσο της Φραγκοκρατίας και της Ενετοκρατίας αλλά και μέσω της πίεσης προς τους πολιτικούς του Βυζαντίου για “ένωση”, είχε τραγικές συνέπειες. Ο λαός διχάστηκε και άνοιξε μια πληγή που δεν έκλεισε μέχρι και σήμερα:
1)Οι άρχοντες και η κοινωνική ελίτ του Ελληνικού λαού που βλέπανε την κατάσταση με κοσμικό φρόνημα και πολιτικούς όρους και υιοθέτησαν την άποψη ότι οι Δύση μπορεί να μας βοηθήσει φτάνει και εμείς να παραμερίσουμε τον “θρησκευτικό μας φανατισμό”, να βάλουμε λίγο νερό στο κρασί μας προκειμένου να ενωθούμε με τα “αδέλφια” μας, και
2)ο απλός λαός που αντιλαμβανόταν ότι αφετέρου μεν η ένωση αυτή δεν σημαίνει ένωση αλλά υποτέλεια αφού δεν είναι με ίσους όρους, και αφετέρου δε ότι η βοήθεια που θα μπορέσει να δώσει ο οποιοσδήποτε Πάπας η βασιλιάς δεν έχει καμία αξία μπροστά στην βοήθεια που έχει ο λαός όταν ακολουθάει το θέλημα και τους λόγους του Θεού.
Συνεπώς εδώ έχουμε και την σύλληψη της “πολύ-πολυτισμικότητας” ή του “οικουμενισμού” με την σημερινή τους μορφή και την γέννηση βέβαια και της αντίστασης σε αυτά. Έχουμε το επιχείρημα μιας κοινωνικής ελίτ ότι μπορούμε ενωμένοι με τους Δυτικούς και τον Πάπα να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της εποχής και να προοδεύσουμε και από την άλλη το αντεπιχείρημα ότι οι προκλήσεις της εκάστοτε εποχής αντιμετωπίζονται με την βοήθεια του Θεού και την πίστη σε αυτόν και μόνο, όπως επίσης ότι ένωση δεν σημαίνει ισοπέδωση και υποτέλεια. Η έλευση των Δυτικών στο Βυζάντιο αγκύλωσε τους πλούσιους και την κοινωνική ελίτ του Ελληνικού λαού σε έναν τρόπο σκέψης που κρατάει μέχρι σήμερα: Έναν τρόπο Δυτικό, κοσμικής εξέτασης των γεγονότων, αποδομημένο από κάθε πίστη στον Θεό και κάθε εμπιστοσύνη σε αυτόν. Αυτό και μόνο αυτό ήταν αρκετό για να διαφθαρεί η ελίτ αυτή του Ελληνικού λαού και να σκέφτεται τα επίγεια και μόνον. Υπήρχε βέβαια και η αγάπη προς την πατρίδα αλλά αυτή πλέον ήταν αδύνατο να εκληφθεί και να αναλυθεί με πνευματικά κριτήρια από αυτούς, παρά μόνο με πολιτικά και κοσμικά.
Έτσι οι ενωτικοί, οι οποίοι ήταν ουσιαστικά η ελίτ του Βυζαντίου, δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν την θέληση ενός λαού για πραγματική ελευθερία, όχι μόνο σωματική αλλά και πνευματική. Ένας λαός που προτίμησε να τραβήξει τα μύρια όσα δεινά στην Τουρκοκρατία παρά να γίνει ένα με τους Δυτικούς και τον Παπισμό,αφού ναι μεν με το πρώτο δεινοπάθησε αλλά δεν αλλοιώθηκε το φρόνημα του, ενώ με το δεύτερο θα σταματούσε να υφίσταται πια. Με την επιλογή του ο Ελληνικός λαός, να μην συναινέσει στην υποτέλεια του Πάπα και της Δύσης, έδειξε ότι δεν θα υποκύψει ποτέ σε εκβιαστικά διλήμματα και ότι μόνος του θα επιλέξει τον δρόμο του ο οποίος πάντα θα είναι σύμφωνος πρωτίστως με το κριτήριο της πνευματικής ελευθερίας.
Το μεγάλο όμως κόλπο του Πάπα είχε επιτευχθεί: Μια μερίδα της κοινωνίας, μικρή αλλά ισχυρή, πείσθηκε να ασπαστεί τον δυτικό τρόπο ζωής και σκέψης, και μαζί με αυτά άλλαξε την Ορθοδοξία με τον παπισμό. Είναι οι Ενωτικοί που παραμείνανε πιστοί στις πεποιθήσεις τους και μέχρι σήμερα ακόμα εξακολουθούν να είναι κάτω από το πόδι του Πάπα αν και σήμερα δεν τους λέμε πια Ενωτικούς αλλά Ουνίτες. Οι Ουνίτες(από την λατινική λέξη Unio που σημαίνει ένωση) ή αλλιώς Ελληνο-καθολικοί ή Ελληνόρυθμοι σήμερα πλέον έχουν ενσωματωθεί πλήρως στην Καθολική Εκκλησία και είναι αυτοί ακριβώς οι Ενωτικοί που αποδέχθηκαν τον Πάπα και συνέχισαν να είναι υποτελείς σε αυτόν οι οποίοι και έχουν ανακηρυχθεί ως μια από της πιο επικίνδυνες αιρέσεις από την Ορθοδοξία μας γιατί είναι το πιο σημαντικό ίσως εργαλείο του Πάπα στην προσπάθεια του να αλώσει την Ορθοδοξία.
Επίσης βλέπουμε πως τα πράγματα σε κάποια σημεία έτσι πάνε και σήμερα στην Ελλάδα: Μια κοινωνική Ελίτ δήθεν φωτισμένων και δήθεν πολιτισμένων, έχουν καταληφθεί από μια Ευρωπαιομανία και μια δυτικομανία μια τάση μίμησης και υποτέλειας δηλαδή στους Ευρωπαίους και γενικότερα τους Δυτικούς και στον τρόπο ζωής τους με το επιχείρημα ότι αυτοί είναι πιο δυνατοί,πιο πολιτισμένοι, πιο....κάτι τέλος πάντων από εμάς, και μπορούν να μας βοηθήσουν καλύτερα απ'ότι εμείς τους...εαυτούς μας! Αυτό ακριβώς ξεκινάει από το Βυζάντιο του τότε και τον Πάπα και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Η τάση αυτή μιας μικρής μεν αλλά ισχυρής κοινωνικής ομάδας, μόνο κακά έχει φέρει στον τόπο μας και ποτέ κάτι καλό: Ποτέ οι Δυτικοί δεν έδωσαν στον λαό μας κάποια βοήθεια χωρίς να πάρουν σε αντάλλαγμα “γη και ύδωρ”, ποτέ ο Πάπας δεν προσέγγισε τον Ορθόδοξο λαό μας χωρίς να ζητήσει ψυχική και σωματική υποτέλεια σε αυτόν και ποτέ πια η ελίτ της Ελληνικής κοινωνίας δεν μπόρεσε να καταλάβει και να βοηθήσει τις ανάγκες του Ελληνικού λαού οπότε και να συμπορευτεί μαζί του. Αυτό συμβαίνει γιατί ο λαός μας ποτέ δεν άνηκε ούτε στους “δυτικούς”,ούτε στους “ανατολικούς” λαούς αλλά ήταν κάπου στο μέσο και κατά συνέπεια ποτέ δεν ταίριαξε απολύτως με κάποιον από αυτούς,οπότε και είναι αδύνατο να γίνει ένα με αυτούς.
Νομίζω ότι κάτω από αυτό το πρίσμα φαίνεται καθαρά τι άλλαξε εκείνες τις τελευταίες νύχτες στο Βυζάντιο: Ο στρατηγός Ιουστινιάνης ήταν Ενωτικός και ο Δούκας Νοταράς ανθενωτικός γιαυτό διχάστηκαν οι αμυνόμενοι. Γιαυτό ο Ιουστινιάνης δείλιασε. Κατάλαβε ότι ο λαός δεν θα αποδεχθεί ποτέ την Ενωτική στάση και όσους την ακολουθούσαν. Ο αυτοκράτορας είχε πίστη στον Θεό αλλά πίστευε και στην βοήθεια του Πάπα και ίσως γιαυτό ο Θεός έδειξε ότι δεν θα βοηθήσει άλλο την πόλη. Έτσι αν και τα πράγματα δείχνανε ότι η πόλη μπορούσε να αντέξει, τελικά η πόλις εάλω,όχι όμως επειδή το κατόρθωσαν οι Τούρκοι αλλά γιατί ο Ελληνικός λαός συνειδητά αποφάσισε να παραδοθεί σε θλίψεις και κακουχίες αιώνων παρά να αλλοιωθεί η πίστη του και το ελεύθερο φρόνημα του από τους δυτικούς προτιμώντας να εμπιστευθεί την τύχη του στα χέρια του Θεού παρά στα χέρια του Πάπα και η επιλογή του αυτή τον δικαίωσε: Το 1821 ξεκίνησε έχοντας διαφυλάξει τα ιδανικά του και την πίστη του να ελευθερώσει και τα χώματα του,πράγμα που πέτυχε σύντομα. Υπάρχουν βέβαια ακόμα αλύτρωτες πατρίδες όπως υπάρχουν ακόμα και οι φιλοδυτικοί-ενωτικοί που προσπαθούν να μας εντάξουν στην δυτικο-παπική υποτέλεια.
Ωστόσο από το αν θα κάνουμε τις επιλογές των προγόνων μας ή όχι εξαρτάται και σήμερα η πορεία του Έθνους μας: Η θα αφομοιωθούμε από την Δύση και τους Λατίνους ή πάλι με χρόνους με καιρούς πάλι δικά μας θα 'ναι...
“Δια την μελετηθείσαν ως μη ώφειλε σύνοδον...εμοί δ' αρκεί η πατρική μου διαδοχή της πίστεως...ήθελα γαρ να είχε γενήν καλώς ένωσις των εκκλησιών και να με έλειπεν ο εις των οφθαλμών μου. aλλά διατί. Ότι ήν και αυτή η σύνοδος τελεία αιτία μία και πρώτη και μεγάλη εις το να γένηται η κατά της πόλεως των ασεβών έφοδος και από ταύτην πάλιν η πολιορκία και η αιχμαλωσία”. Σφραντζή Minus
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου